ស្វ័យសិក្សា នីតិព្រហ្មទណ្ឌទូទៅ: មាតិកាទី១ ច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌ និង បទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ / ជំពូកទី២ បទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ (ភាគ១២) (ចប់ជំពូកទី២នេះ)

 

ស្វ័យសិក្សា នីតិព្រហ្មទណ្ឌទូទៅ: មាតិកាទី១ ច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌ និង បទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ /  ជំពូកទី២ បទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ (ភាគ១២) (ចប់ជំពូកទី២នេះ) 

 

២. បទល្មើសទម្រង់ ឬ បទល្មើសរូបភាព

រាល់បទល្មើសដែលចារីបានសម្រេចឡើង ទោះបីជាលទ្ធផលដែលជនល្មើសចង់បាន បែរជាមិនបានក៏ដោយ ក៏អាចត្រូវផ្ដន្ទាទោស បានដែរ ដោយមិនគិតពីលទ្ធផលឡើយ ដែលនេះហើយគេហៅថា បទល្មើសទម្រង់ ឬ បទល្មើសរូបភាព។

ឧទាហរណ៍

បទសម្លុតកុំឱ្យដាក់ពាក្យបណ្ដឹង លទ្ធផលដែលចារីចង់បានគឺកុំឱ្យជនរងគ្រោះដាក់ពាក្យបណ្ដឹង ក៏ប៉ុន្តែបើទោះជាលទ្ធផលនេះ បានសម្រេចដូចបំណងរបស់ចារី (ជនរងគ្រោះមិនដាក់ពាក្យបណ្ដឹង) ឬមិនបានដូចបំណងរបស់ចារី (ជនរងគ្រោះនៅតែដាក់ពាក្យ បណ្ដឹង) ក៏បទល្មើសបានកើតឡើងហើយ ព្រោះថាសកម្មភាពញុះញង់ ឬគំរាមកំហែងរបស់ចារី​ទៅលើជនរងគ្រោះ គឺមានធាតុគ្រប់ គ្រាន់បង្កើតទៅជាបទល្មើស ដែលសកម្មភាពទាំងនេះហើយនាំឱ្យមានបទល្មើសទម្រង់ ឬបទល្មើសរូបភាព។

៣. ផលប្រយោជន៍នៃការបែងចែក

ការបែងចែកបទល្មើសសម្ភារៈ និងបទល្មើសទម្រង់ ឬ បទល្មើសរូបភាព គឺមានសារៈប្រយោជន៍ក្នុងការស្វែងរកភស្តុតាងបញ្ជាក់ ពីបទល្មើស ជាក់ស្ដែងបទល្មើសសម្ភារៈ ត្រូវរកភស្តុតាងពីអំពើផង និង លទ្ធផលនៃអំពើផង។ ចំណែកឯ បទល្មើសទម្រង់វិញ គ្រាន់តែរកភស្តុតាងពី អំពើល្មើសគឺគ្រប់គ្រាន់ហើយ។

ផ្នែកទី៣. ចំណាត់ថ្នាក់បទល្មើសផ្អែកលើបែបបទជាអត្តនោម័តនៃការប្រព្រឹត្តបទល្មើស

ដើម្បីឱ្យកាន់តែច្បាស់ពីចំណុចនេះ យើងគប្បីសិក្សាទៅលើបទល្មើសដោយចេតនា និង បទល្មើសដោយអចេតនា។

- បទល្មើសដោយចេតនា

បទល្មើសដោយចេតនា គឺជាបទល្មើសដែលចារីមានចេតនាប្រព្រឹត្តបទល្មើស ហើយបើសិនជារកមិនឃើញចេតនាប្រព្រឹត្ត បទល្មើសរបស់ចារីទេ គឺពុំមានបទល្មើសណាមួយកើតឡើងទេ។

ឧទាហរណ៍

សុខ ខឹងមិត្តខ្លួន ក៏វាយមិត្តខ្លួនមួយដៃប៉ោងភ្នែក នេះគឺជាបទហិង្សា ដែលសុខ ប្រព្រឹត្តឡើងដោយចេតនា។

- បទល្មើសដោយអចេតនា

បទល្មើសដោយអចេតនា គឺជាបទល្មើសដែលចារីមានចេតនាប្រព្រឹត្តអំពើដែលកើតចេញពី ការខ្ជីខ្ជា ការមិនប្រុសប្រយ័ត្ន ឬការមិនគោរពកាតព្វកិច្ចដោយឡែកណាមួយ តែចារីគ្មានបំណងប្រព្រឹត្តបទល្មើសទេ គ្រាន់តែអំពើរបស់ចារី គឺជាបទល្មើស​ ព្រោះថាបានបង្កនូវព្យសនកម្មដល់សង្គម។

ឧទាហរណ៍

ពូចិត បើកឡានបណ្ដើរលើកទូរស័ព្ទបណ្ដើរ ខ្វះការប្រុងប្រយ័ត្ន ក៏ជ្រុលចង្កូតបុកកង់ពូស្រូយ បណ្ដាលឱ្យពូស្រូយស្លាប់ ហេតុនេះ ពូសុខត្រូវទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌ​ពីបទមនុស្សឃាតដោយអចេតនា ពីព្រោះថា ពូចិតមានចេតនាប្រព្រឹត្តអំពើល្មើស ដែលកើតចេញពី

កំហុសអចេតនា (ការខ្ជីខ្ជា ការមិនប្រុសប្រយ័ត្ន ឬការមិនគោរពកាតព្វកិច្ចដោយឡែកណាមួយ) ក៏ប៉ុន្តែតែពូស្រូយពុំមានចេតនាប្រព្រឹត្ត បទល្មើសទេ ដែលនេះហើយគេហៅថា បទល្មើសដោយអចេតនា។